Koç Üniversitesi Öğretim Üyelerinin Yürüttüğü İki Projeye Avrupa Araştırma Konseyi’nden Önemli Destek
Avrupa Araştırma Konseyi’nin (ERC) Türkiye’de desteklediği 40 araştırmanın 23’ü Koç Üniversitesi akademisyenlerinin imzasını taşıyor. Mühendislik dalında Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Cengiz Onbaşlı ve sosyal bilimler alanında Doç. Dr. M. Erdem Kabadayı’nın desteğe hak kazanan yeni araştırmaları, 21. yüzyılın en önemli odak noktalarından kuantum teknolojisi ile nüfus hareketleri, toprak kaybı ve ormansızlaşmaya ışık tutuyor.
Koç Üniversitesi akademisyenlerinin yürüttüğü iki yeni proje Avrupa’nın bilimsel alanda en prestijli kurumu olan Avrupa Araştırma Konseyi’nden (European Research Council- ERC) hibe desteği almaya hak kazanarak uluslararası düzlemde dikkate değer bulundu. Koç Üniversitesi Elektrik ve Elektronik Mühendisliği ve Fizik Bölümleri öğretim üyesi Dr. Mehmet Cengiz Onbaşlı, “SuperPHOTON (2B Topolojik Süperiletken Tek Foton Dedektör Aygıtları)” başlıklı projesiyle ve yine Koç Üniversitesi Tarih Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. M. Erdem Kabadayı da “GeoAI_LULC_Seg (1940’tan 2040’a Bulgaristan ve Türkiye’de Kırsal Nüfus Kaybı, Tarımsal Alan Terki ve Ormansızlaşmanın Analizi ve Tahmini: Coğrafi Yapay Zekâ Temelli Arazi Kullanımı/Arazi Örtüsü Segmentasyonu)” projesiyle “Kavram Kanıtlama Desteği”ne layık görüldü. ERC Kavram Kanıtlama desteğini bu dönem Türkiye’den almaya hak kazanan yalnızca iki proje Doç. Dr. M. Erdem Kabadayı ve Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Cengiz Onbaşlı’ya ait.
Avrupa Araştırma Konseyi daha önce ERC desteği almış araştırmacıların başvurabildiği Kavram Kanıtlama (Proof of Concept) desteğini topluma ve ekonomiye bir fayda oluşturulmasını sağlamak amacıyla veriyor. Koç Üniversitesi Tarih Bölümü’nden Doç. Dr. M. Erdem Kabadayı, 2015’te Türkiye’de tarih alanında ilk ve Avrupa Araştırma Konseyi genelinde Türkiye ve Osmanlı İmparatorluğu iktisat tarihi alanında hâlâ tek olan UrbanOccupationsOETR (1850-2000 Yılları Arasında Osmanlı İmparatorluğu’ndan Cumhuriyet Türkiyesine Sanayileşme ve Kentleşme: Karşılaştırmalı Bir Bakış) projesi ile ERC Başlangıç desteğine layık görülmüştü. 1,5 milyon avro ile desteklenen ve Cambridge ve Glasgow Üniversiteleri ortaklığında yürütülen UrbanOccupationsOETR 1850’den 2000’e Türkiye’de kentleşme ve bölgesel ekonomik gelişme farklılıkları üzerine odaklanıyor. Doç. Dr. Kabadayı’nın UrbanOccupationsOETR araştırma altyapısı üzerine inşa ettiği “1940’tan 2040’a Bulgaristan ve Türkiye’de Kırsal Nüfus Kaybı, Tarımsal Alan Terki ve Ormansızlaşmanın Analizi ve Tahmini: Coğrafi Yapay Zekâ Temelli Arazi Kullanımı/Arazi Örtüsü Segmentasyonu” başlıklı çalışması ise 30.000 km2’lik bir alanın incelenmesiyle ekonomik boyutu da olan sosyal ve çevresel tehditlere ışık tutuyor. Radikal arazi kullanımı ve arazi örtüsü değişikliklerini nüfus dinamikleriyle ilişkilendirerek analiz edeceği projeyle Doç. Dr. Kabadayı, gelecekte yaşanabilecek tarımsal nüfus kaybı ve ormansızlaşmanın öngörülmesine katkı sunacak. Projenin sonuçlarının uluslararası akademik çevrelerle sınırlı kalmayarak Türkiye’de ve Bulgaristan’daki yerel idareler, yetkili bakanlıklar ve AB kuruluşlarıyla da paylaşılmasıyla, araştırmanın etki alanını büyütecek bir sosyal sorumluluğun yerine getirilmesi hedefleniyor.
2020 yılında “Termodinamik Limitlere Yakın Çok Düşük Güç Tüketimli ve Geniş Bantlı Spintronik Devreler” projesiyle ERC’den 2,5 milyon avro’luk Başlangıç Fonu alan Koç Üniversitesi Elektrik ve Elektronik Mühendisliği ve Fizik Bölümleri öğretim üyesi Dr. Mehmet Cengiz Onbaşlı da başarısını bu yıl Kavram Kanıtlama desteğiyle sürdürdü. Dr. Onbaşlı “2B Topolojik Süperiletken Tek Foton Dedektör Aygıtları” (SuperPHOTON) adlı projesiyle, 21. yüzyılın en önemli araştırma alanlarından biri olan son derece hassas yeni kuantum ışık sensörlerini üretmeyi ve ticarileştirmeyi amaçlıyor. Bu yeni sensörler kuantum bilgisayarlar ile kuantum internet teknolojisinin yaygınlaşması için büyük önem taşıyor.
“Hedefimiz, 2040’lardaki ekolojik, ekonomik ve sosyal tehditlerle mücadeleye destek vermek”
2016-2022 yılları arasında Türkiye’de tarih alanındaki ilk Avrupa Araştırma Konseyi destekli UrbanOccupationsOETR projesini yürüten Doç. Dr. Kabadayı, ERC tarafından 150 bin avro hibe destek sağlanan yeni projesiyle ilgili şu bilgileri paylaştı: “Proje metodolojik olarak siyah beyaz hava ve uydu fotoğraflarını yapay zekâ ve derin öğrenme yöntemleri ile işleme alanında bir ilk. Ayrıca, 1940’tan bugüne hava ve erken uydu fotoğrafları ve modern uydu verisini uzaktan algılama yöntemleri ile analiz edip, 2040’lardaki nüfus ve arazi kullanımı ilişkisini ve bu ilişkinin tarım ve nüfus coğrafyasına etkisini öngörme hedefi açısından da ilk olma özelliği taşıyor. Projenin sonuçlarını uluslararası akademik çevreler, Türkiye’de ve Bulgaristan’da belediyeler gibi yerel idareler ve ilgili ve yetkili bakanlıkların yanı sıra AB kuruluşları ile de paylaşarak 2040’lardaki ekolojik, ekonomik ve sosyal tehditlerle daha bilgili başa çıkma gayretlerine destek sunmayı amaçlıyoruz. İTÜ Geomatik Mühendisliği öğretim üyesi Prof. Dr. Elif Sertel ile ortaklaşa yürüteceğimiz projede, Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Chris Roosevelt de destek sunacak. Proje için İTÜ ve Koç Üniversitesi araştırmacılarından oluşan bir ekip kuracağız.”
“Dünya için pilot üretim üssü olabilecek altyapımızı ticarileştirmeyi hedefliyoruz”
Avrupa çapında başvuruya hak kazanan 120 proje arasından Doç. Dr. Kabadayı’nın projesi ile birlikte sıyrılarak 150 bin avro’luk Kavram Kanıtlama Desteği’ne layık görülen projesiyle ilgili Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Cengiz Onbaşlı görüşlerini şöyle paylaştı: “Geliştirdiğimiz topolojik ve manyetik yalıtkan malzemelerle hem süperiletkenlik (belli kritik sıcaklığın altında maddenin elektriksel direncinin sıfır olması ve manyetik değişim alanlarının ortadan kalkması durumu) hem de ışığa duyarlı ölçümleri yapıyoruz. Bu işlevsel malzemelerin yüksek kalitede üretilebilmesi sayesinde bütün Avrupa ve dünya için pilot üretim üssü olabilecek altyapımızı ticarileştirmeyi de hedefliyoruz.” Bu alanda önerdikleri malzeme ve mekanizmaların dünya çapında bir ilk olacağını belirten Dr. Onbaşlı projenin birkaç atom kalınlığındaki “yeni topolojik manyetik yalıtkan” adlı ince katmanlar sayesinde daha da yüksek kuantum verimi ve hız sunmasının, onu daha önce geliştirilen süper iletken tek foton dedektörlerinden ayırdığını belirtti. Ayrıca, tek ışık taneciklerinin, yani tek fotonların ölçülebilmesi için yeni bir mekanizma da geliştirildiğini ekleyen Dr. Onbaşlı, projeyle kuantum teknolojileri için kritik olan ölçüm düzeneklerinin daha hesaplı hale getirilerek yaygınlaşabilmesinin sağlanacağını ifade etti. Dr. Onbaşlı, Koç Üniversitesi'nin de öncelik verdiği bu alanda kurulan altyapı sayesinde üretilecek süperiletken ve manyetik malzemelerin, başta Avrupa olmak üzere tüm dünyada yüksek kalitede bilimsel araştırma ve pilot üretim için kullanıma sunulacağına dikkat çekti.
Türkiye’de en fazla ERC desteği Koç Üniversitesi öğretim üyelerinde
En özgün ve yenilikçi bilimsel araştırmalara destek sağlayan, Avrupa’nın bilimsel alanda en prestijli ve tanınmış kurumu olan Avrupa Araştırma Konseyi (ERC) fonu 2012’den bugüne kadar Türkiye’den 40 prestijli projeye verildi. Bu fonların 23’ü Koç Üniversitesi öğretim üyeleri tarafından alındı. Bunların 15’i ana proje desteği, 8’i ise ticarileştirme amaçlı ek ERC desteği olan Kavram Kanıtlama desteği almış olup, ana projelerin 9’i mühendislik, 4’ü sosyal bilimler ve 2’si de moleküler biyoloji ve genetik alanındaki araştırmalardan oluşuyor.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
